Inleiding
Van XXLcases.nl kregen wij de Klax waterkoelingkit Exxtreme toegestuurd. Met behulp van deze set kan je zonder noemenswaardige moeite je computer uitrusten met waterkoeling. In de kit vinden we koelblokken voor de processor, videokaart en de hardeschijf. Verder bestaat de kit uit de nodige meters slang, een pomp en een radiator. Deze onderdelen zal ik hieronder één voor één bespreken.
Klax Cool rev. 3.0
Links het koelblok met socket a klem, rechts de socket 478 variant
Om de processor op een aangename temperatuur te houden wordt het Klax Cool rev. 3.0 blok geleverd. Dit blok is deels gemaakt van aluminium en deels van koper en meet 50x50x30mm. Vergeleken met andere waterblokken is het blok in de lengte en breedte klein, maar qua hoogte is het blok juist een uitschieter. Dit is te danken aan een alternatief design. In plaats van uitgefreesde kanalen vinden we in dit blok een koperen kern met gleuven aan de buitenkant om zo het koeloppervlak te vergroten. Het blok uit elkaar halen is onmogelijk, maar via de slangaansluitingen kunnen we een glimp opvangen van het binnenste:
Om corrosie problemen te voorkomen, veroorzaakt door het gebruik van koper en aluminium in één blok, is het aluminium geanodiseerd. Hierdoor is het aluminium bedekt met een hard en dun laagje dat niet elektrisch geleidend is. Aan de buitenkant raakt dit zwarte laagje snel beschadigt door het gebruik van de bevestigingsklem, maar dat heeft uiteraard geen enkele invloed op de prestaties van het blok.
Voor het lekvrij aansluiten van de slangen aan het koelblok zijn handige metalen aansluitingen aanwezig die we ook vinden bij de rest van de Klax spullen. Het koppelstukje bestaat uit twee delen. Eén deel wordt vastgeschroefd in het waterblok (er is een rubberen ringetje aanwezig om dit lekvrij te doen). Vervolgens kan de slang over de aansluiting heengeschoven worden. Om er nu voor te zorgen dat de slang niet los kan schieten moet je er een ringetje overheen schroeven waardoor het geheel muurvast komt te zitten. Een erg handige en veilige methode. Gewone slangklemmen kunnen, indien niet juist gebruikt, toch gaan lekken omdat de druk vaak niet gelijkmatig verdeeld wordt. Hierbij kan echter niks fout gaan, zelf een persoon met twee linkerhanden kan onmogelijk een lekkende verbinding bouwen.
Om de koeler te bevestigen op de processor wordt een klem meegeleverd voor socket A of socket 370. Deze klem maakt gebruik van alle zes de socket lipjes in plaats van de gebruikelijke twee waardoor het blok stevig plaats kan nemen op de processor. Ook handig is de draaiknop bovenop waardoor je eerst de klem en het koelblok kan plaatsen alvorens alles vast te drukken. Het is dus niet nodig om te priegelen met schroevendraaiers en dergelijke wat wel vaak nodig is bij luchtkoelers.
Een socket 478 klem wordt niet meegeleverd, maar is wel los aan te schaffen voor een bedrag van € 25,-. De klem is gemaakt van aluminium en maakt gebruik van het standaard socket 478 bevestigingsmechanisme. De installatie is dus vergelijkbaar met elke andere willekeurige socket 478 koeler.
Klax Graph-O-Matic
Links de Klax Cool rev. 3.0, rechts de Klax Graph-O-Matic
Het tweede koelblok dat we in de kit vinden is de Graph-O-Matic. Zoals de naam doet vermoeden kan je hiermee de grafische kaart koelen, maar een chipset is ook geen enkel probleem. De Graph-O-Matic is in tegenstelling tot de Klax Cool rev. 3.0 gemaakt van kunststof en koper. De bodem is gemaakt van een 7mm dikke plaat koper en de buitenkant bestaat uit kunststof. De binnenkant is hol zonder een speciaal patroon wat effectief genoeg zou moeten zijn voor een videokaart of chipset.
Voor de bevestiging van de koelblok worden een tweetal nylon boutjes en moertjes meegeleverd. Hiermee kan je de koeler vastzetten zonder zorgen te maken over het maken van kortsluiting. In de hoekpunten van de koeler zien we een viertal ringetjes waardoor de boutjes gestoken kunnen worden waardoor je de koeler op de meeste videokaarten en moederborden kwijt kan. Op een GeForce4 zal hij niet passen, daarvoor heb je de speciale Graph-O-Matic GeForce 4 voor nodig.
De Graph-O-Matic is uitgerust met dezelfde koppelstukjes als de Klax Cool rev. 3.0 waarmee veilig en makkelijk de slangen vast te zetten zijn. De aansluitingen zijn schuin geplaatst om zo min mogelijk ruimte in te nemen, maar desondanks is het onvermijdelijk om het eerste PCI-slot te verliezen.
De Klax Graph-O-Matic op een Asus V6600
Klax HD-O-Matic
Het laaste koelblok dat in het pakket zit is de HD-O-Matic. Ook hier geeft de naam al weg waar het om gaat: een harde schijf koeler. De koeler bestaat uit twee flinke brokken geanodiseerd aluminium die aan de linker- en rechterkant van de harde schijf geschroefd dienen te worden. Om de blokken met elkaar te verbinden wordt een klein plastieken buisje meegeleverd die tussen de blokken, over de harde schijf, loopt.
Het design van de harde schijf koeler blinkt niet uit in effectiviteit. De zijkanten van een harde schijf zijn niet volledig vlak waardoor er een dun kiertje lucht tussen het koelblok en de hardeschijf zit bij de meeste plekken. Dat dit de koelprestaties niet ten goede komt is eigenlijk overbodig om te vermelden. Tevens is het koelen van de zijkanten van de harde schijf geen handige keuze. Op deze manier worden de chips op het PCB nauwelijks gekoeld wat een negatieve invloed heeft op de levensduur van de schijf. Daar staat tegenover dat bijna alle schijven een geringe warmteproductie hebben en slechts minimaal gekoeld hoeven te worden. Veel schijven kunnen zelfs prima zonder koeling leven, dus bijzonder kritiek is een zware waterkoeling voor een harde schijf niet.
Om te voorkomen dat de hardeschijf hinderlijke trillingen doorgeeft aan de computerkast zijn de koelblokken uitgerust met een stukje rubber tussen de schroefgaten waarmee de unit bevestigt kan worden in een 5,25" bay. Een welkome toevoeging aangezien de meeste waterkoelers niet alleen op zoek zijn naar performance, maar ook naar stilte.
Maxxpert Radiator
De radiator meegeleverd met de kit is niet van Klax, maar van Maxxpert. De radiator meet 145x120x102mm en bestaat uit een lange heen en weer gebogen koperen buis waartussen dunne aluminium plaatjes gemonteerd zitten. Nadeel van dit ontwerp is een hoge doorstromingsweerstand. Het water moet door enkele meters koper en ruim tien 180 graden bochten stromen alvorens het door de radiator heen is.
Ook een gemis is het ontbreken van de koppelstukjes die we vinden bij de Klax apparatuur. Als aansluitingen steken alleen twee koperen stukjes buis omhoog waarover heen je de slang moet schuiven. Voor dit doel worden een paar stukjes siliconen slang meegeleverd van een paar centimeter die je makkelijk over de aansluiting en de normale PVC-slang kan schuiven. Als je echter wat meer moeite neemt kan je ook de PVC-slang even verwarmen en dan direct over de aansluiting schuiven. Deze methode is veiliger aangezien je dan twee punten minder hebt die potentieel kunnen lekken en daarnaast zit de slang veel steviger om de aansluitingen.
Voor het koelen van de radiator wordt een 12cm Enermax ventilator meegestuurd. De buitenkant van deze ventilator is gemaakt van paars plastic en de bladen zijn gemaakt van semi-transparant plastic. Standaard loopt de ventilator op 2300RPM, maar met behulp van een klein potmetertje kan dat traploos naar benenden bijgesteld worden tot circa 1500RPM. Verder komt de ventilator met een pimp gouden roostertje om verdwaalde vingers te beschermen.
Klax Black Radi dual fan
Een weekje nadat we de Klax waterkoelingkit Exxtreme I binnenkregen kwam de postbode een tweede pakket langbrengen. Hierin zat, naast de op de vorige pagina besproken socket 478 klem, de Klax Black Radi dual fan. Deze radiator is net nieuw in het assortiment van XXLcases.nl en maakt deel uit de Klax waterkoelingkit Exxtreme Overclocking.
De Black Radi dual fan wordt door Klax zelf gemaakt c.q. gemodificeerd wat als voordeel heeft dat de radiator gebruik maakt van dezelfde slangaansluitingen als de rest van de set. Zoals te zien is op bovenstaande foto is het design van deze radiator compleet anders. In plaats van één lange buis maakt de radiator gebruik van verschillende dunne, platte buisjes die parallel staan waardoor de doorstromingsweerstand aanzienlijk lager is. Een nadeel van de radiator is wel het formaat, omdat er twee ventilators op passen is hij bijna tweemaal zo lang, maar daar staat tegenover dat hij minder dik is als de Maxxpert radiator.
Eheim 1048
Om het water door alle onderdelen te laten bewegen is een Eheim 1048 pomp aanwezig. Deze pomp heeft een maximale opvoerhoogte van 1,5 meter en kan maximaal 10 liter H2O rondpompen per minuut. Standaard komt de pomp met plastic slangaansluitingen, maar daaraan is gedacht. De aansluiting boven op de pomp kan je verwijderen en vervangen door een metalen exemplaar en als je de voorkant van de pomp verwijderd kan je daar een klein reservoir op aansluiten. Om resonantie te voorkomen wordt de pomp geleverd met rubberen bevestigingspootjes.
Dit reservoir is gemaakt van een blokje plexiglas en kan gewoon op de pomp aangesloten worden door deze er goed op vast te drukken. Om lekken te verkomen is een rubberen ringetje aanwezig. Het reservoir is bijzonder klein, maar dat heeft geen invloed op de performance. Vaak zie je mensen een zo'n groot mogelijk reservoir inbouwen in de computer, maar dat is onnodig. Alleen bij het vullen is het gemakkelijk, veel warmte raak je niet kwijt in een reservoir dat over het algemeen gemaakt is van slecht warmtegeleidend kunststof. Alleen de tijd die het systeem nodig heeft om warm te worden neemt toe.
Jammer genoeg is het design van het reservoir niet goed doordacht. De slangaansluiting zit bijna bovenaan wat als gevolg heeft dat je moeilijk lucht uit het koelsysteem krijgt. Na het vullen van het systeem met water blijven er in eerste instantie een enorme lading luchtbelletjes in het systeem zitten. Deze zorgen niet alleen voor een lawaaierige pomp, ook hebben deze een negatieve invloed op de koelprestaties. Deze wil je er dus zo snel mogelijk uithebben, maar omdat het water net onder het oppervlak binnenkomt in het reservoir ontstaan nieuwe luchtbelletjes makkelijk en ontsnappen al bestaande luchtbelletjes moeilijk uit de kringloop.
Klax Flow-O-Matic electronic
Voor een beetje extra zekerheid tijdens het waterkoelen vinden we in de doos ook de Flow-O-Matic. Dit kleine apparaatje kan je opnemen in de kringloop van het waterkoelingsysteem om zo de doorstoomsnelheid te meten. Als bijvoorbeeld de pomp uitvalt kan je nu met een programma zoals Motherboard Monitor de computer uitzetten. Een tekortkoming van dit systeem is dat je niet kan meten hoeveel liter per minuut passeert. Het apparaatje wordt aangesloten op een vrije fan-header op het moederbord en het enige wat je kan uitlezen is het aantal rotaties per minuut.
Het laatste wat meegeleverd wordt is een transparante fles zonder opschrift met een heldere, kleurloze vloeistof. Dit is ongetwijfeld niet conform de Nederlandse regelgeving, maar zolang je snapt dat het geen lekkere limonade is komt het wel goed 
. Als we de site van XXLcases.nl raadplegen zien we dat het 250ml vloeistof is om het waterkoeling systeem te beschermen tegen corrosie. De aanbevolen mengverhouding is 1 deel limonade en 3 delen gedestilleerd water.
Verder vinden we in de set nog een drietal hoekstukjes en een y-stukje om de slangen makkelijk weg te kunnen werken in de kast. Dat gaat sowieso al redelijk makkelijk omdat de PVC-slang een buitendiameter heeft van slecht 10mm en een binnendiameter van 8mm. Desondanks kunnen deze stukjes goed van pas komen, nadeel is wel dat een 90 graden bocht geen positieve invloed heeft op de stroomsnelheid van het water.
Prestaties
De opstelling
We hebben de prestaties van de set in een aantal verschillende omstandigheden gemeten om zo inzicht te krijgen in het effect van de individuele onderdelen. Allereerst hebben we de set getest met alleen de pomp, de Maxxpert radiator en het CPU-koelblok. Vervolgens hebben we deze test herhaald, maar de Maxxpert radiator vervangen door het Klax exemplaar. De laatste test die we hebben uitgevoerd is met alle onderdelen aangesloten: de pomp, het CPU-koelblok, de Klax radiator, het harde schijf koelblok en het koelblok voor de videokaart. Als referentie hebben we ook de met luchtkoeling behaalde resultaten neergezet. In het geval van de processor was dat de standaard Intel socket 478 luchtkoeler en ook op de videokaart zat een standaard ventilator. De harde schijf werd niet actief gekoeld. Voor het meten van de temperaturen is gebruik gemaakt van motherboard monitor (harde schijf en processor temperaturen) en Asus Smartdocter (videokaart temperatuur). Tijdens de testen werd het systeem maximaal belast door middel van de SiSoft Sandra Burn-in Wizard of 3DMark 2001 SE. Het testsysteem beschikte over de volgende onderdelen:
 |
|
 | Processor | 2,4GHz Pentium 4 (533MHz FSB) | |
|
|
| Geheugen | | 512MB PC2700 Dane Elec | |
|
|
| Moederbord | | Epox 4G4A+ | |
|
|
| Videokaart | | Asus V6600 DeLuxe | |
|
|
| Harde schijf | | Maxtor D740x, 40GB | |
|
|
| CD-ROM | | 52x LG | |
|
|
| Voeding | | 340W Chieftec | |
|
|
| Netwerk | | Onboard | |
|
De resultaten
|
| Temperaturen zonder overklokken | |
|
| Luchtkoeling |    44 | |
|
| Waterkoeling (Maxxpert) | 35 | |
|
| Waterkoeling (Klax) | 34 | |
|
| Waterkoeling (Klax - alles) | 42 | |
|
Zoals te zien is zit er qua temperatuur een aanzienlijk verschil tussen luchtkoeling en waterkoeling. De set in combinatie met de Maxxpert radiator weet de processor op 35 graden te houden terwijl de Klax radiator hier nog één graad van af weet te snoepen. Maar zodra ook de videokaart en de harde schijf worden aangesloten op het systeem neemt de temperatuur drastisch toe. Enerzijds komt dit doordat de videokaart en de harde schijf samen een redelijke hoeveelheid warmte produceren, anderzijds stroomt het water minder snel rond door de extra obstakels in de kringloop. Maar qua geluidsproductie blijft waterkoeling superieur aan de luchtkoeling. Er zit geen ventilator meer op de processor, er zit geen ventilator meer op de videokaart en veel trillingen van de harde schijf worden gedempt door de koelblokken. Hiervoor krijg je wel twee 120mm ventilators terug, maar deze draaien op een lage snelheid en maken daarom weinig geluid.
Als we gaan overklokken blijkt pas echt wat de voordelen van waterkoeling zijn. Wanneer we de Pentium 4 met luchtkoeling overklokken naar 2,74GHz zien we de temperatuur stijgen van 44 naar 57 graden Celsius. Bij het waterkoelingsysteem met de Maxxpert radiator neemt de temperatuur slecht toe tot 43 graden en dan hebben we de processor ook nog eens verder overgeklokt. We zien nu ook een duidelijker verschil tussen de twee radiators, bij de vorige test was het temperatuurverschil slechts één graad, nu is dat drie graden Celsius. En wat niet meer als verrassing zal komen; ook de set met alle onderdelen aangesloten presteert relatief beter ten opzichte van de luchtkoeling.
|
| Temperaturen hardeschijf en videokaart | |
|
| Videokaart - luchtkoeling | 76 | |
|
| Videokaart - waterkoeling | 50 | |
|
| Harde schijf - passief |    48 | |
|
| Harde schijf - waterkoeling | 39 | |
|
De laatste gegevens hebben betrekking op de prestaties van de koelblokken voor de harde schijf en videokaart. Zoals te zien is wordt de Asus V6600 bijzonder warm, geen ongewoon verschijnsel voor een GeForce 1 in een warme omgeving (de kamertemperatuur was 27 C). Zodra er een fris stroompje water boven de core langs begint te stromen, neemt de temperatuur aanzienlijk af. Bij de harde schijf koeler is het effect een stuk kleiner, de temperatuur neemt wel af met negen graden, maar dat is niet veel gezien er eerst alleen passief gekoeld werd. Deels komt dit door het kleine contact oppervlak tussen de koelblokken en de harde schijf. Wat ook in het nadeel werkt van de resultaten is de plaatsing van de temperatuur sensor, deze zit ergens op het PCB van de harde schijf dat niet direct gekoeld wordt.
Conclusie
Zoals blijkt uit de voorgaande pagina's heeft de Klax set vele positieve punten, maar ook de nodige nadelen. Positief is dat alles zeer gemakkelijk en lekvrij in elkaar gezet kan worden, dankzij de speciale koppelstukjes kan dat praktisch niet mis gaan. Verder wordt ook nog de Flow-O-Matic meegeleverd voor een extra stukje veiligheid. Ook wat betreft koeling en geluidsproductie scoort de set goed. Eén enkele 120mm ventilator, of twee 120mm ventilators in het geval van de Klax radiator, zijn aanzienlijk stiller dan de gemiddelde CPU-koeler. Tegelijkertijd kan de processor ook nog eens verder overgeklokt worden terwijl de temperatuur lager blijft.
Tekortkomingen heeft de set echter ook. Vooral de Maxxpert radiator, het reservoir en de HD-O-Matic hadden anders ontworpen mogen worden. De Maxxpert radiator mist de handige aansluitingen die de Klax apparatuur wel heeft, het reservoir werkt niet goed bij het ontluchten van het systeem en de HD-O-Matic koelt slechts matig. Geen van allen ernstige tekortkomingen, het enige echte minpunt is het prijskaartje. Voor de set moet maar liefst € 369,- neergeteld worden. Daar staat tegen over dat kant-en-klare waterkoelingkits altijd stevig geprijsd zijn, dus in dat opzicht is deze set geen uitzondering. Uiteindelijk zal ieder voor zich moeten bepalen of hij liever alles zelf in elkaar knutselt voor weinig geld of gemakkelijk en veilig een dure set koopt. Als je besluit voor de laatste optie te gaan, en het geld geen probleem is, dan zal je niet teleurgesteld worden met de Klax set.
Als laatste wil ik XXLcases.nl bedanken voor het beschikbaar stellen van de set.
/u/15821/roodgroen.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/8077/jerney.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1740/shark.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/10754/Nissan.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/11504/bitch2.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/30577/logo_amd.gif?f=community){kind=logo}