Onze collega's van GamePC wisten de spreekwoordelijke hand te leggen op een pre-release-versie van Microsoft's Windows XP 64-Bit Edition. Naast het installeren en bekijken van dit OS besloot men ook een stapel technische documenten van AMD door te spitten, om op deze manier tot een voorbeschouwing te komen van wat er in x86-64-land komen gaat. Het ontwikkelen van software voor het 64-bit-platform komt langzaam op gang, omdat ontwikkelaars van software wachten op ondersteunende hardware, terwijl hardware-producenten op hun beurt wachten tot er software op de markt gebracht wordt die er gebruik van kan maken. Microsoft is enige tijd geleden echter al begonnen met het ontwikkelen van de voor AMD64-architectuur aangepaste versie van Windows XP en Windows Server 2003. Verder zijn er ook al diverse varianten van Linux en FreeBSD die de benodigde x86-64-extensies hebben, waarmee de Opteron- en Athlon 64-processors langzamerhand draagvlak vinden.
De installatie van het OS verloopt zoals we die gewend zijn, hoewel er voor installatie wel een check wordt uitgevoerd om te controleren of het systeem geschikt is voor het 64-bits OS. Na installatie blijkt dat Windows XP 64-Bit Edition standaard niet de flashy GUI gebruikt die we gewend zijn van de 'gewone' Windows XP. Natuurlijk zetten de sys-admins en power users die gebruik zullen gaan maken van dit OS deze grafische extra's vaak al uit, dus het is mogelijk dat MS al deze extra's standaard uit zet. Aan de andere kant moeten we wel onthouden dat het hier een pre-release-versie betreft, en Microsoft wellicht nog zal sleutelen aan de standaard desktop en de verschillende componenten van het OS. Wellicht zal de uiteindelijke versie van Windows XP 64-Bit dus toch standaard de bekende XP-look krijgen.
Verder is er op het eerste gezicht weinig revolutionairs te ontdekken aan het 64-bits OS. Een van de dingen die wél opvalt is de aanwezigheid van een 'gewone' Program Files-map en een Program Files (x86)-map, waarmee het OS de 32- en 64-bits applicaties gescheiden houdt. Ook levert MS een 32- en een 64-bits versie mee van Internet Explorer 6, zodat ontwikkelaars beiden kunnen gebruiken. Voorlopig is de 64-bit-IE6 sowieso nog niet geheel bruikbaar, omdat belangrijke plug-ins, zoals die voor Flash, nog niet vertaald zijn naar de 64-bits architectuur. Gelukkig zijn er hier en daar toch al directe voordelen verbonden aan het overstappen naar x86-64. Zo kan eindelijk de 4GB-grens voor geheugenaddressering overschreden worden, waarbij MS de lat meteen maar op 16TB (16.384GB) heeft gelegd . Bovendien biedt de 64-bits architectuur prestatiewinst wanneer speciaal voor de architectuur gecompileerde software wordt gebruikt, gemiddeld zo tussen de vijf en vijftien procent.

Hét grote voordeel van de AMD64-architectuur is natuurlijk het feit dat het systeem tegelijk om kan gaan met 32-bits en 64-bits applicaties, waarbij 32-bit niet geëmuleerd wordt, zoals bij Intel's Itanium, maar direct uitgevoerd kan worden. Om dat echter binnen Windows XP 64-Bit Edition te implementeren heeft Microsoft een extra 'laag' gecreëerd binnen het OS. 'Windows on Windows 64' (WoW64) is zowel in XP 64-Bit als in Windows Server 2003 64-Bit Edition aanwezig en heeft als taak de 32-bit naar 64-bit te vertalen, zodat het OS er mee om kan gaan. WoW64 wordt overigens ook gebruikt voor de 32-bit-emulatie van Intel Itanium-processors. Hoewel dit vrij negatief en inefficiënt klinkt, blijkt de praktijk gelukkig positief. Deze extra laag zou ongeveer één à twee procent prestatieverlies opleveren, dat volgens de technische documenten van AMD direct gecompenseerd wordt door de toegenomen efficiëntie van de 64-bit-drivers en -geheugenaddressering. Al met al zouden 32-bits applicaties dus net zo snel moeten draaien als op de huidige 32-bit-versie van Windows.

Tot nu toe ziet de toekomst van de AMD64-architectuur en de bijbehorende Windows-versies er rooskleurig uit, maar met de 64-bit-driverondersteuning lijken we op een stevig probleem gestuit te zijn. De acceptatie van het platform door een brede groep gebruikers hangt namelijk in directe mate af van de beschikbaarheid van drivers voor IDE en SCSI controllers, netwerkkaarten, videokaarten, et cetera. Microsoft levert in het 64-bits OS wel native Microsoft-drivers mee, maar hiermee is nog lang niet alle huidige hardware ondersteund, laat staan oudere en meer exotische hardware. GamePC probeerde dan ook of de 32-bit-drivers voor hun Adaptec 2100S Ultra SCSI RAID controller op het 64-bits OS geïnstalleerd konden worden, maar daar steekt het systeem een stokje voor.
Dat betekent dus dat er voor alle hardware nieuwe, 64-bits drivers geschreven moeten worden. Dit proces zal veel tijd in beslag gaan nemen, en bovendien hangt de acceptatie van het hele x86-64-platform hiermee sterk af van de bereidwilligheid van hardware-producenten om speciale drivers te ontwikkelen voor dit platform. GamePC merkt hier overigens terecht op dat ook Intel een belangrijke speler is in de hardware-markt, en het zal dan ook uiterst interessant zijn om te zien of Intel x86-64-drivers gaat ontwikkelen voor zijn netwerkkaarten, RAID controllers, etc. Bedrijven als Broadcom, 3Com, nVidia, ATi en Adaptec zouden bij de introductie van het 64-bits OS wel drivers klaar hebben, maar de vraag is met name hoe snel zulke drivers in de toekomst ontwikkeld zouden worden; tegelijk met x86-drivers, of met enkele weken of maanden vertraging? De laatste optie zou namelijk een groot nadeel zijn in de ogen van veel enthousiasten, van wie verwacht wordt dat ze de AMD64-kar na introductie zullen gaan trekken. Uiteindelijk moeten we niet vergeten dat de hier bekeken versie van Windows XP 64-Bit Edition een pre-release-versie is, en dat er voor de introductie nog veel kan veranderen:
Of course, please consider that the operating system we're looking at today may look and function in a completely different manner. The current variant of Windows XP 64-bit Edition for AMD 64 is still in the pre-beta stages, and likely won't be hitting production-level quality for another few months. It's quite clear that Windows XP 64-bit for AMD64 will not be released in time for the Athlon 64 launch later this month, as was originally planned. Judging by our time with the operating system, our guesstimate would be that Microsoft could have a very solid product by the end of this year, which should be just when Opteron and Athlon 64 support is starting to pick up.
Just like Windows XP 64-bit Edition for Itanium, it is not expected that Windows XP 64-bit Edition for AMD64 will be widely released as a retail product. Pricing for the OS and how it will be distributed are still up in the air.
